Alergia - przyczyny powstania

U osób wrażliwych na konkretny alergen dochodzi do reakcji alergicznej, którą można podzielić na dwa etapy. W pierwszym etapie, po zetknięciu się organizmu z alergenem, następuje produkcja limfocytów B. Ten etap przebiega bez widocznych objawów. W drugim etapie, gdy dochodzi do ponownego kontaktu z alergenem, limfocyty B przekształcają się w komórki plazmatyczne i zaczynają wytwarzać w dużej ilości przeciwciała IgE, swoiste dla danego alergenu - czyli takie, które rozpoznają tylko ten alergen. Aby doszło do reakcji alergicznej, przyczyna alergii - antygen musi związać dwie sąsiadujące cząsteczki IgE. Wczesny etap alergii obejmuje także uwolnienie z komórek mediatorów: histaminy, heparyny i inych. Mediatory odpowiedzialne są za takie reakcje organizmu, jak powstanie obrzęku, spadek ciśnienia tętniczego i wstrząs. W tym czasie w organizmie rozwija się stan zapalny. Pojawiają się widoczne objawy alergii, m.in.: wysypka, kichanie, swędzenie, duszności.

Ciekawym faktem jest pamięć organizmu do alergenów, a precyzyjniej określając – zdolność pamięci limfocytów T za przechowywanie informacji, odnośnie wywołania reakcji obronnej organizmu na alergen. Czasem ta pamięć jednak zawodzi i okazuje się, że organizm zapomina o odbieraniu konkretnego czynnika jako wrogiego i przestaje reagować uczuleniem. Mówimy wówczas o rozwinięciu się tolerancji dla danego alergenu.

Przyczyny alergii

Alergia w rodzinie

Badania prowadzone nad przyczynami alergii, ukazują kilka wniosków dotyczących mechanizmów ich powstawania. Istnieje genetyczna skłonność organizmu do wytwarzania nadmiernej ilości przeciwciał IgE, nazywana atopią. Atopia jest cechą dziedziczną, a prawdopodobieństwo zachorowania dziecka na jakąkolwiek postać alergii przy założeniu, że oboje rodzice są alergikami, wynosi aż 60%. Nie musi być to ta sama choroba alergiczna co u rodziców. Atopia oznacza predyspozycję, natomiast alergia to już choroba.

lek.
Maria Woźniak
alergolog

Naukowcy twierdzą, że alergie należą do chorób cywilizacyjnych. Ze względu na zmianę trybu życia nastąpiło oderwanie człowieka od jego środowiska naturalnego: zamieszkanie w mieście, w szczelnych pomieszczeniach, spożywanie żywności z coraz to większą ilością konserwantów, niewielki kontakt na co dzień z roślinami i zwierzętami, za to dbanie o jak największą sterylność mieszkań i stosowanie silnych środków czystości.

Alergię wywołują alergeny, których układ odpornościowy człowieka nie toleruje. Przyczyny alergii można szukać nie tylko w genetyce, ale w najbliższym otoczeniu człowieka, jego dzieciństwie i otoczeniu rodzinnym. Pierwsze pięć lat życia dziecka obejmuje kształtowanie się układu immunologicznego człowieka. Wtedy to powstaje tolerancja na różne substancje. Powstaje też nietolerancja, dlatego wiele dzieci cierpi na alergie pokarmowe, uczulenie na sierść zwierząt, kurz, pylenie roślin. Układ odpornościowy we wczesnym dzieciństwie osłabiają także błędnie leczone infekcje i przyjmowanie antybiotyków, co zwiększa ryzyko występowania reakcji alergicznych. Powstaje jednak pytanie, czy tylko to jest źródłem i przyczyną alergii? Otóż, naukowcy twierdzą, że alergie należą do chorób cywilizacyjnych. Ze względu na zmianę trybu życia nastąpiło oderwanie człowieka od jego środowiska naturalnego: zamieszkanie w mieście, w szczelnych pomieszczeniach, spożywanie żywności z coraz to większą ilością konserwantów, niewielki kontakt na co dzień z roślinami i zwierzętami, za to dbanie o jak największą sterylność mieszkań i stosowanie silnych środków czystości. Powstało błędne koło: organizmy we wczesnym dzieciństwie nie mogły wykształcić właściwej tolerancji ze względu na rzadki kontakt z naturalnymi alergenami i sterylność, natomiast w późniejszym okresie ta sterylność i ograniczenie kontaktów z antygenami stały się kluczowe w zapobieganiu alergii.

Niekiedy choroba alergiczna wraz z wiekiem zmienia swoją manifestację narządową. Mówimy wtedy o marszu alergicznym. Oznacza to, że alergia pokarmowa we wczesnym dzieciństwie objawiająca się najczęściej zmianami skórnymi o charakterze atopowego zapalenia skóry, w późniejszym okresie może przekształcić się  w astmę oskrzelową i alergiczny nieżyt nosa z uczuleniem na alergeny pochodzące z powietrza. Zmieniają się nie tylko narządy, które są zajęte przez alergię, ale także zmienia się rodzaj alergenów, które te objawy choroby alergicznej powodują. Dziecko "wyrasta" z alergii pokarmowej, ale może mieć alergię „wziewną".

Kontakt z alergenami

Oczywiście najlepszym sposobem na zmniejszenie reakcji alergicznej i pozbycie się przyczyny alergii jest ograniczenie lub wyeliminowanie kontaktu z alergenem. Jest to niezwykle trudne, gdyż coraz więcej substancji wywołuje reakcje uczuleniowe. Ponadto dochodzi do alergii krzyżowych, czyli alergii na różne czynniki, podobne w swojej strukturze alergeny, których układ odpornościowy nie rozróżnia np. uczulenia na pyłek brzozy oraz alergii pokarmowej na jabłka i marchew.

Psychiczne czynniki powstawania alergii

Przyczyny alergii upatruje się także w obszarze psychiki, choć nadal ten obszar wymaga badań. Zauważa się jednak u niektórych pacjentów zależność między wystąpieniem napadu astmy lub wystapieniem pokrzywki, a poprzedzającym je zdenerowaniem, napadem lęku, obniżownym nastrojem. Z drugiej jednak strony, istnieje także zależność chemiczna w przyjmowaniu leków uspakajających, które zawierają składnik antyhistaminowy, wpływający na ograniczenie wydzialanej histaminy i zmniejszaniu reakcji alergicznej. Istnieją też przypadki pacjentów, u których występuje silna reakcja alergiczna na sierść zwierząt domowych, potwierdzona testami, a w przypadku ukochanego pupila-psa czy kota, alergia ta nie występuje. Jest to przykład tolerancji, która wytwarza się w czasie długiego kontaktu z konkretnym zwierzęciem. Taki człowiek nie reaguje na swojego pupila, ale może zareagować na zwierzę tej rasy u sąsiada.

Konsultacja merytoryczna: lek. Maria Woźniak - alergolog